Wie hebben de petitie voor heropening van de Lucia de Berk zaak getekend?

Prof. Ybo Buruma is naast Wibi Soerjadi, Klaas Hendrikse en Arjan Dasselaar op 9 november 2007 opgetreden in “Pauw en Witteman”. Men kan zich afvragen of zo’n talkshow de juiste plaats is om over de Lucia de Berk zaak te praten. Dus, naast het gepraat over de nieuwe vleugel van Wibi Soerjadi konden we luisteren naar de trivialiserende opmerkingen die Ybo Buruma over de Lucia de Berk zaak maakte.

Ybo Buruma verkondigde hier en passant een aantal feitelijke onjuistheden, met name de onjuistheid dat 80 hoogleraren statistiek de petitie hadden getekend. Nadat hij door een aantal mensen na afloop van de uitzending hierop gewezen werd, reageerde hij met een brief (ik behoorde zelf ook -naast de redactie van de NRC- tot de ontvangers van deze brief), waarin hij opmerkte:

“Dat ik de krant volgde waarin stond dat er 80 statistici waren terwijl het kennelijk ook om vogels van andere wetenschappelijke pluimage ging, is typisch een detail waarvan de relevantie mij ontgaat.”

Ik heb daar (o.a.) het volgende op geantwoord in een e-mail aan Ybo Buruma van 11 november:

“Ik wijs eerst even op het woord “detail”. Ach, het is maar een detail. En de relevantie van dit detail ontgaat u. Is dat werkelijk waar, vraag ik mij af? Ik zal u uitleggen waarom dit “detail” volgens mij heel belangrijk is (maar misschien weet u dat ook best wel zelf). In het arrest wordt op de eerste bladzijde gezegd dat statistiek in het arrest uiteindelijk geen rol heeft gespeeld. Wie het arrest bestudeert ziet dat deze uitspraak niet waar is. Maar het Hof denkt waarschijnlijk: als we dit nu maar voldoende vaak zeggen en het ook zo in de pers brengen, dan zal iedereen die niet de moeite neemt om het arrest zelf te lezen, dit op een gegeven moment wel gaan geloven. En als we dat eenmaal bereikt hebben, kunnen we zeggen: “Ach, het zijn alleen maar 80 hoogleraren statistiek die hebben getekend, en, zoals we al hebben gezegd, statistiek speelt geen rol in ons arrest, dus de mening van deze 80 hoogleraren statistiek is irrelevant.”.

Echter: onder die hoogleraren zijn ook wiskundigen die een heel ander specialisme dan mathematische statistiek of kansrekening hebben, fysici, informatici, biologen, toxicologen, linguïstisten, (wetenschaps-)filosofen, enz. en zelfs een emeritus hoogleraar rechten. Is de mening van al deze hoogleraren nog steeds irrelevant? Wat te denken van de toxicologen, bijvoorbeeld. Dat klinkt toch al weer heel anders, dat wetenschappers uit deze discipline ook vinden dat de zaak heropend moet worden. Het lijkt weer wat moeilijker te worden om te claimen dat hun mening ook irrelevant is, net als die van de statistici.

Dan moeten er op de eerste pagina van het arrest nog enkele zinnen worden toegevoegd, bijv. dat toxicologische evidentie ook geen rol heeft gespeeld in het arrest. Bovendien moet dit dan ook weer naar de pers. Het lijkt me een eindige verzameling die hier doorlopen kan worden door de leden van het Hof. Op een gegeven moment zijn ze er doorheen en dan heeft niets meer een rol gespeeld in het vonnis, behalve de overtuiging van de rechters en leden van het Hof dat Lucia de Berk schuldig was.”

Prof. Ybo Buruma zegt in zijn brief ook nog:
“De volgende rechter zal zich wel hoeden om het woord statistiek maar in de mond te nemen.”

Ik heb daar op geantwoord door te zeggen:
“Ik neem aan dat de volgende rechter zich dan ook wel zal hoeden om het woord “digoxine” in de mond te nemen. Maar we wisten al van de uitzending van Zembla van 3 juni 2007 het geheim van de rechter dat rechters ueberhaupt het advies krijgen zo min mogelijk motivatie te geven, dan kunnen ze ook op zo min mogelijk worden “gepakt”. Dus wat blijft er dan tenslotte over? De overtuiging van de rechter dat de verdachte schuldig is? En dat hoeft hij/zij dan niet meer te motiveren? Zeker niet door gebruik te maken van wetenschappelijke methoden? Want hij/zij kan daar alleen maar gedonder mee krijgen? En dat moeten wij allemaal maar gewoon accepteren, want alleen de juristen gaan hier tenslotte over?”

Inmiddels is het 22 november. Onder de ongeveer 100 hoogleraren die de petitie nu getekend hebben is ook de Nobelprijswinnaar voor natuurkunde prof. Gerard ‘t Hooft. Hij zegt in het commentaar bij zijn handtekening het volgende.

“Dat het gerechtshof pretendeert geen statistische argumenten te hebben gebruikt wordt door de verwoordingen van het vonnis weerlegd. Men laat de getallen, ofwel de wetenschappelijke onderbouwing, achterwege, maar legt wel een a priori verband tussen de diverse sterfgevallen waar Lucia de B. aanwezig zou zijn geweest. Als men echt de rol van het toeval achterwege had willen laten had men de 7 gevallen alle afzonderlijk in beschouwing moeten nemen, en zich steeds moeten afvragen of er werkelijk sprake is geweest van moord dan wel dood door schuld of nalatigheid. De conclusie dat er van moord of poging tot moord sprake is kan alleen maar berusten op het argument van de coincidentie, en dat argument had men niet mogen gebruiken. De teksten in het dagboek hadden als aanwijzing kunnen gelden, maar niet als onomstotelijk bewijs. Ik concludeer dat de bewijsvoering hier ondeugdelijk is geweest. Daar medisch personeel nu eenmaal beroepshalve veel betrokken is bij sterfgevallen dient het gerecht daarbij nog meer dan in andere gevallen terughoudend te zijn in aanklachten van dood door schuld, laat staan moord.”

Dit is in overeenstemming met wat ik in mijn blogs hierover heb gezegd en ook in overeenstemming met wat Ton Derksen, Richard Gill en anderen hierover hebben opgemerkt. En bovendien is het relevant voor de discussie met Ybo Buruma die ik hierboven heb weergegeven. Vergelijk bijvoorbeeld de uitspraak “Dat het gerechtshof pretendeert geen statistische argumenten te hebben gebruikt wordt door de verwoordingen van het vonnis weerlegd” van Gerard ‘t Hooft hierboven met de uitspraak van Ybo Buruma bij Pauw en Witteman dat “de statistiek nu achter ons ligt” in deze zaak, iets wat Prof. Henk Elffers, die voor de rechtbank en het Hof is opgetreden als (amateur-)statisticus in deze zaak, ons ook wil doen geloven in de NRC van 5 november 2007. Zie verder Lucia de Berk en de amateurstatistici, The Lucia de Berk case, part 2 en Professor Elffers neemt het op tegen de 80 hoogleraren en de commentaren die hierop zijn gegeven. Een overzicht met links naar verschillende relevante sites wordt gegeven in het Wikipedia artikel over Lucia de Berk.

Epiloog. Voortbouwend op zijn foutieve weergave van het “pluimage” van de ondertekenaars van de petitie merkte Ybo Buruma in zijn brief ook nog het volgende op:

Want er kunnen 1000 statistici op hun hoofd gaan staan – strikt juridisch heeft de statistiek vrijwel alleen (wellicht) een rol gespeeld in de overtuiging van het Hof, niet in de selectie van de bewijsmiddelen.

Herhalen, herhalen van deze duidelijk onware bewering van het Haagse Hof, door Ybo Buruma, door Henk Elffers; het wordt eentonig. Vergelijk deze bewering weer met de geciteerde argumentatie van Gerard ‘t Hooft bij zijn tekenen van de petitie hierboven en met mijn analyse van het arrest in The Lucia de Berk case, part 2. Dit inspireerde mij tot het volgende Sinterklaasrijmpje (het is al bijna weer zover tenslotte; het metrum is niet perfect, maar ja,… ,“nood breekt wet”):

Al staan 1000 Nobelprijswinnaars op hun kop
Wij, juristen, staan nu eenmaal aan de top.
En laat men ‘t volgende goed verstaan:
Wij hebben nooit iets fout gedaan.

Wij tarten eindeloos Neerlands geduld
En geven de wetenschap de schuld.
Wij spreken van: “zorgvuldigheid”
Op die manier verstrijkt de tijd.

Overigens: de petitie voor heropening van de Lucia de Berk zaak kan nog steeds getekend worden, zie: Petition for reopening the Lucia de Berk case.