Een bezoek aan de refuseniks en een conferentie in Tashkent, deel 4

Aangekomen in Tashkent werden wij per bus naar het centrum met de hotels vervoerd. Ik had mij niet vooraf geregistreerd en daardoor was er in het hotel Uzbekistan geen kamer voor me. Het was in dat hotel trouwens nog heel duidelijk het “pre-computer” tijdperk, want aan de balie waren allemaal meisjes met kleine opschrijfboekjes in de weer, waarin ze namen en kamernummers opschreven. Nadat duidelijk was geworden dat ik uitgenodigd spreker was, kreeg ik echter onmiddellijk een kamer alleen, terwijl de niet-uitgenodigde sprekers met z’n tweeën op een kamer werden gestouwd. Iemand (ik geloof Bernard Silverman) heeft naar aanleiding van deze zeer ongelijke behandeling van uitgenodigde en niet-uitgenodigde sprekers nog opgemerkt: “Nergens is een strenger klassenonderscheid dan in de sovjet unie”.

Het was echter maar goed dat ik me niet geregistreerd had, want anders had ik één of twee chaperonnes gehad en was ik voortdurend in de gaten gehouden. Ook zou ik dan gelogeerd hebben in een gebouw met een hek er omheen, waar je niet zo maar in en uit kon. Hoge Bernoulli society officials, zoals B., logeerden daar ook. Mensen die hier verbleven werden rondgereden in een limousine en op een gegeven tijdstip van de avond met zachte drang van de chaperonnes weer richting “huis” gestuurd (als ze bijvoorbeeld nog wat zaten te drinken in mijn hotel Uzbekistan; ik geloof dat ze om 11 uur binnen moesten zijn).

Als ik me goed herinner, hing er op het hotel Uzbekistan een doek met (Ω,F,P) en op allerlei plekken in de stad was dit (Ω,F,P) ook te zien ter ere van dit eerste wereld Bernoulli congres. Het lijkt me ondenkbaar dat in Amsterdam ter ere van een congres van de Bernoulli society (Ω,F,P) te zien zou zijn op de bus of op openbare gebouwen, maar in Tashkent kon dat dus wel (in 1986). Het suggereert dat de wetenschap daar mogelijk toch in hoger aanzien staat (stond). Het symbool Ω staat voor “kansruimte”, de F voor iets dat de verzameling gebeurtenissen aanduidt waar het kansmodel over gaat en de P voor de kansmaat.

Bij de opening van de conferentie werden wij onder andere toegesproken door een (stevige) dame “van de partij”, die een betoog hield dat simultaan werd vertaald en als teneur had dat alle belangrijke ontwikkelingen in de wetenschap in het Russische rijk, en met name in Tashkent, geïnitieerd waren en dat daarna het Westen hier achteraan was gelopen. In het bijzonder werd in dit verband ook de sterrenkunde belicht. Meteen de eerste dag waren trouwens al allemaal mensen ziek geworden en overal zag je bezoekers met van pijn vertrokken gezicht rondlopen (en luisteren naar deze voordracht, die van zichzelf al enigszins pijnlijk was), met de hand op de maagstreek. Merkwaardig genoeg had ik geen last, misschien omdat ik niet zo veel at en ook niet het kraanwater dronk dat vaak de bekende bruine kleur vertoonde. In de interessante serie van Jelle Brandt Corstius wordt ook aandacht aan dit laatste besteed.

Sommige mensen werden in de loop van de week zo ziek dat ze in een ziekenhuis moesten worden opgenomen. Terry Lyons, over wie ik het al had in deel 1, was zo iemand en heeft mij later verteld dat hij dacht dat het bezoek aan Tashkent een klap aan zijn gezondheid heeft toegebracht waarvan hij nooit meer is hersteld. En het verblijven in een ziekenhuis in Tashkent was ook geen pretje. Hij zei hierover: “They were as anxious to see me leave as I was”.

Omdat ik echter geen last had van darmkrampen of andere narigheden, heb ik me eigenlijk wel vermaakt op die conferentie en in de volle café’s in Tashkent met “live music” en kleine dansvloertjes waar door Tashkentenaren op werd gedanst. Voor de uitgenodigde sprekers was een vliegtuig naar Samarkand georganiseerd, de niet-uitgenodigde sprekers moesten zelf maar uitzoeken hoe ze daar zouden komen en daardoor hebben de meeste van dezen Samarkand gemist, geloof ik. Maar dat zien van Samarkand was eigenlijk één van de aantrekkelijke kanten van deze conferentie in Tashkent voor mij, dus ik ben wel gegaan. Aangekomen in Samarkand werden wij eerst gedwongen te luisteren naar een uiteenzetting van een uur over bontmantels in een schapeninstituut, een absurde Murakami-achtige gebeurtenis. Ik zat daarbij (tegen mijn gewoonte in) tamelijk vooraan, zodat ongemerkt wegglippen niet goed mogelijk was, maar telkens als ik omkeek zag ik stilletjes iemand op de achterste rijen wegglippen. Daarna heb ik echter toch heel wat “islamitische kunst” gezien, die de bewering van Wilders dat de Islam tot barbarij leidt toch enigszins logenstraft.

Ook heb ik nog een tripje gemaakt waarbij ik een berg heb beklommen, wat een tamelijk gevaarlijke onderneming was vanwege de losse rotsblokken, die op een gegeven moment naar beneden begonnen te rollen. Gelukkig was ik deze keer, net als op het schapeninstituut, in de voorhoede. Sterker nog, ik was de voorste klimmer, waardoor ik als enige de top van de berg heb bereikt, terwijl de anderen schuil zochten tegen de rollende rotsblokken (o.a. door mijn klimmen veroorzaakt). Wel is het een wonder dat er bij die “vrije klimpartij” geen ernstige ongelukken zijn gebeurd (we waren in een bus naar het gebergte vervoerd en daarna zonder enige begeleiding op die bergen losgelaten).

Tijdens dit bezoek van Tashkent overkwam mij nog iets merkwaardigs. Ik liep op straat met een aantal Nederlandse bezoekers van de conferentie. Ineens kwam een tamelijk mooie jonge vrouw op mij af met een brief in de hand. Ze zei tegen mij in het Engels: “Zou je deze brief voor mij mee willen nemen naar het Westen en hem daar op de bus willen doen? Je mag die brief lezen, ik heb de enveloppe niet dichtgeplakt. Het is een brief aan een vriend. Als ik hem hier op de post doe, komt hij niet aan.” Ik weet eigenlijk niet meer precies wat mijn collega’s hiervan vonden, maar ik zag eigenlijk geen reden om niet aan haar verzoek te voldoen. Dus ik beloofde haar dat te zullen doen, waarna ze heel dankbaar leek. Ik vroeg me nog wel even af “Why me?”: wat brengt iemand ertoe midden in een groep mensen één persoon uit te kiezen om dit verzoek aan te doen? Hoe kies je? Ik zou zelf geloof ik een seksegenoot kiezen. Wel meen ik me te herinneren dat geopperd werd (door mijn collega’s) dat ik hier last mee zou kunnen krijgen en dat het misschien wel een brief “in code” was, die de sovjet unie uitgesmokkeld moest worden. Maar ach, ik zou door B. toch al de Bernoulli society worden uitgedonderd (dacht ik toen), dus dan kon dit er ook nog wel bij…

Terug in Nederland heb ik toch maar even deze brief gelezen en het bleek een vurige liefdesbrief aan een Franse jongen te zijn, met wie de schrijfster kennelijk het jaar daarvoor een vakantie had doorgebracht (tenzij het “code” was, wat mij echter tamelijk onwaarschijnlijk leek). Het leek me een hopeloze liefde, maar ik heb de brief inderdaad in Nederland op de bus gedaan…